«Ich verdichte die realen Geschichten der Menschen»
Er würde nie einen Dokumentarfilm über die Krise drehen, sagt der griechische Filmregisseur Syllas Tzoumerkas, er wolle keine Armutspornographie machen. Also dreht der junge Regisseur Spielfilme, Familiengeschichten. Sie erzählen aus der Krise, von der Krise, aber sie sind Fiktion.
Wie auch die Filme von Athina Rachel Tsangari. Auch sie gehört zur «neuen griechischen Welle». Sie wolle mit ihren Filmen nicht von der griechische Krise erzählen, sagt sie. Und dennoch sei sie eine durch und durch griechische Filmemacherin. Ein Beitrag über die griechische Krise als Narrativ des griechischen Kinos.
Syllas Tzoumerkas’ second film is literally having A Blast in its trajectory in the international festival circuit: Since March 2015, when it opened in a number of theaters in the Netherlands, the film found distribution in Germany, Switzerland, Italy, Poland, and on September 19, 2015 it premiered in Denmark – opening the way for the raving journey of the main character, Maria (Angeliki Papoulia), beyond the borders of the country, beyond the stereotypes in the representation of a young, Greek, female subject ‘in crisis’. The director discussed his method, his references and profound thoughts on filmmaking with Andrzej Marzec, running the distance between the metaphorical and the literal, between individual and collective truths and illusions.
Andrzej Marzec: In my opinion, it is your movie Hora Proelefsis/Homeland (2010), together with Yorgos Lanthimos’ Kynodontas/Dogtooth (2009) that gave rise to a dynamic shift in the history of Greek cinema, and evoked interest in family as a filmic subject. While Lanthimos paints a hermetic, abstract, enigmatic image of an ordinary breadwinner (composing a bizzare parable of family), you create some sort of socially engaged cinema – from the very beginning you are interested in the turbulent changes in the social fabric and civil disobedience. Why did you decide to embark on this cinematographic path?
Syllas Tzoumerkas: Homeland is a film born by rage; rage against both family and country. This is the film’s driving force, in terms of theme and core sentiment. The turbulences you mention in the social fabric, as well as the civil and personal disobedience, are major fields of investigation in the film – I mean the nature of these notions, the ideas that fuel them, the specific actions by which they are expressed. In terms of style (in other words, the way in which the film creates a body of meaning) it’s not a film that works with abstraction, but one that works through accumulation. What I wanted to do in it was to shed light on the behavioral patterns of patronizing and the secretive lies that led to the pitiless generation fights inside the lower-middle-class families – and consequently in the country’s modern political history. A key point for me in the way the film’s narration is built, is the following: I don’t like placing the core parable in a test tube, but I prefer to set it in what we call the very ‘reality’ of things, to the extent of using family photos or TV footage, or throwing the actors into real public events as they occur. To me, there lies hidden an important level of understanding: how are these patterns, or the parable, visually born, how do they fit in, and how do the twist and alter our idea of the reality of historical events. It’s like creating a kaleidoscope, where the existential situations, the psychology, story and history co-exist simultaneously, either in harmony or engaging in endless clashes and contrasts. Overall, Homeland is my version or – to be more accurate in what concerns my intentions – my kick on the corpse of the film (and literature) genre we call ‘family saga in a tormented era.’
AM: You were the first among the contemporary Greek directors to relate in such a determined, bold manner the conflicts within the family with the crisis in society itself. Where does this “family equals society” correlation come from? Is it perhaps an exclusively Greek phenomenon? Can we imagine the society in categories other than blood relationships or kinship?
ST: Growing up in the 80s and 90s in Greece, you could see the strength of the blood relations, the way large families were affiliated to political parties, how a certain lower-middle-class mentality of dreaming of becoming a nouveau-riche ruled the country;[evident] both in individuals, but also the major political groups. This is the audience these parties were addressing to, flattering all their weaknesses and prejudices, and at the same time, always keeping them in their mothering and suffocating embrace. So, this was, and still is, the field of the social crisis, this unbreakable family-society tie. The idea is not new: you can find it all around in theatre and literature, from the ancient Greek tragedies to Dostoyevski’s The Devils and Chekhov. Personally, I despise this notion of blood and the special kind of de facto connection it implies, this ‘we have the same blood, we have the same disease’ kind of connection. And the main reason I despise it and it even scares me, is that it immediately turns grown-up men and women into scared little boys and girls, with all the dreadful psychological characteristics of this dependent age. So, I pictured Homeland like a story drawn from the poem “Mauvais Sang” (Une Saison en Enfer) As Rimbaud says in the poem of the same title and also as a reference to the Blast’s first scene: “Not a family in Europe I don’t know. I mean families like mine, who owe it all to the declaration of the Rights of Man. – I’ve known every good son of good family!”
Jako pierwszy z greckich reżyserów w zdecydowany sposób wiążesz ze sobą kryzys społeczny i konflikty w obrębie rodziny. Skąd bierze się utożsamienie rodzina=społeczeństwo, czy jest to specyficznie greckie myślenie? Czy można myśleć o społeczeństwie w innych kategoriach niż pokrewieństwo, więzy krwi?
Jeśli dorastało się w Grecji lat 80. i 90., to widziało się siłę więzi rodzinnych, na przykład wówczas, gdy duże rodziny wstępowały do partii politycznych. Jednocześnie niższa klasa średnia o pewnej mentalności, aspirująca do awansu społecznego, kierowała naszym krajem – zarówno jednostkami, jak i czołowymi grupami politycznymi. Rodzina to publika, do której zwracają się partie, schlebiając ich słabościom i uprzedzeniom, a jednocześnie zawsze trzymając ich w duszącym, matkującym uścisku. Nienaruszalna więź rodzinno-społeczna stanowiła i stanowi nadal obszar kryzysu społecznego. To nie jest nowy temat: można go odnaleźć w każdym teatrze i literaturze, od starożytnych greckich tragedii do „Biesów” Dostojewskiego czy Czechowa. Osobiście pogardzam „krwią” i specyficznym rodzajem związku, jaki ona narzuca – tego uwikłania „mamy jedną krew, mamy jedną chorobę”. A głównym powodem, dla którego gardzę nią, co mnie nawet przeraża, jest to, że natychmiast zmienia dorosłych mężczyzn i kobiety w wystraszonych chłopców i dziewczynki ze wszystkimi przerażającymi symptomami psychologicznymi tej epoki uległości.
Ma czterdzieści lat, ale równie dobrze może zagrać kobietę starą i nastolatkę – dlatego w “Płomieniu” łatwo przechodzi z młodszej do starszej wersji swojej bohaterki.
Jeszcze kilka miesięcy w sieci pełno było memów naśmiewających się z Grecji oczekującej finansowego wsparcia od Europy. Kto śmiał się z Greków, powinien zobaczyć grecki “Płomień” – film o ludziach, którzy żyją w świecie ciągłego kryzysu.
Kto nie wierzy, że ograniczenia mogą wyjść filmom na dobre, powinien spojrzeć na Grecję – nie było w ostatnich latach kinematografii, która tak mocno odświeżyłaby rynek światowych festiwali. A jednocześnie nie było kraju bardziej dotkniętego kryzysem gospodarczym niż Grecja.
Nowa fala grecka i jej najważniejsze tytuły – “Kieł” i “Alpy” Lanthimosa, “Attenberg” Tsangari, “W domu” Karanikolasa, “Chłopiec jedzący ziarno” Lygizosa – to tylko niektóre przykłady filmów, które zrywają z tradycyjną fabułą, bezceremonialnie obnażają fałsz i terror rodzinnych układów, pokazują emocjonalne i moralne zagubienie, finansowe kataklizmy, a czasem: zwykły głód. Do tych filmów należy też “Ojczyzna” Syllasa Tzoumerkasa, który poprzez epizodyczną narrację i kamuflowane retrospekcje wrzuca widza w sam środek skonfliktowanej, walczącej o władzę (i pieniądze) rodziny. Oraz jej wstydliwych tajemnic z przeszłości.
SZ: Herr Tzoumerkas, Sie haben mit “A Blast – Ausbruch” einen Film über den Zorn der Kinder gemacht, die ihre Eltern für die Krise verantwortlich machen. Haben Sie auch so eine Wut?
Syllas Tzoumerkas: Klar, ich bin auch wütend! Aber genauso wie in meinem Film die Beziehung zwischen Kindern und ihren Eltern weit komplexer ist, so ist sie es auch in der Realität. Sicher sind da die Schuldzuweisungen einer jungen Generation, die geradewegs in den Abgrund stürzte. Aber die Beziehungen zwischen Eltern und Kindern sind vielschichtig und voller Widersprüche: Liebe, Schutz, Glückseligkeit, Opfer, Ansprüche, Egoismus, Wut – alles ist dabei. Darum vergeben die einen oder lassen zumindest den Dingen ihren Lauf. Die anderen sind verbittert und wollen ihre Eltern strafen.
Set against the backdrop of Greece’s financial crisis, ‘A Blast’ tells the story of Maria who one day decides to leave behind her life, which no longer makes any sense to her. From carefree days on the beach and her passionate love affair with her future husband Yannis, the film shows her descent into nervous breakdown faced with single motherhood and financial ruin. “It’s the story of a woman who decides to change her life radically. She fights against all the people she loves, her family, and even herself. Why? Because she wakes up one day, during the Greek financial crisis, and no longer recognizes herself. She doesn’t know who she is anymore. She needs to find a way to gain back her self-esteem,” says director Syllas Tzoumerkas.
Premiered in Locarno in August, the film has been touring the film festival circuit to critical acclaim. Thirty-six-year old Syllas Tzoumerkas belongs to a new generation of Greek filmmakers whose movies deal more or less directly with their country’s economic and political crisis. “The film is not based on a true story about a particular person. But it stems from the experiences of a whole generation, a generation deeply affected by the financial crisis our country has been going through in recent years,” he says.
Angeliki Papoulia stars as Maria, who gradually faces the grim realisation that the small shop she runs for her wheelchair-bound mother is in deep financial troubles. With three young children to look after, her anger against her parents, her absent husband and the country’s economic situation explodes in an impressive crescendo.
by Stephanie Bunbury – What makes A Blast compelling – and what makes it seem nothing like the sort of social-realist film its narrative elements would usually suggest – is its manic energy. We ricochet between past and present as Tzoumerkas tightens the noose on what must happen next; much of Maria’s relationship with Yannis is conveyed through vigorous but expressive sex. Every scene operates at boiling point.
“I go for the more unpredictable stuff,” says Tzoumerkas. “Like we have a base, that this should happen in each take, but then you go for something else, something more in the moment. Something that really creates energy is a kind of extroversion. It’s like the characters really go for action and reaction, they don’t try to be reserved, you know. They go for it.”
It is exactly the kind of film, says Pappoulia, that she is always looking for as an actress.
“I really like these kinds of things, they are risky, edgy. I prefer it to playing in a film saying ‘hello, how are you, I’m fine and you?’ I find a certain joy doing that stuff. I don’t know if that sounds strange but it is the truth.”
από τον Μ. Hulot, φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ. ¨Είμαι κατά της πικρίας. Είναι ένα αίσθημα που δεν μου ταιριάζει καθόλου. Μου φαίνεται πολύ εύκολη παγίδα για να αφεθείς σε σχέση με τη ζωή, τους ανθρώπους, την υγεία σου. Μια έκφανση της πικρίας μπορεί να σε οδηγήσει στην παραίτηση. Είναι μεγάλη ευκολία να πεις «πω πω, πόσο πικραμένος είμαι». Μου φαίνεται ψευτοδραματικό. Η μάσκα της μιζέριας είναι μια φοβερή ασφάλεια για τους ανθρώπους. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι άνθρωποι και δεν είναι θέμα γενιάς. Είναι θέμα συμπεριφοράς, στάσης απέναντι στη ζωή. Έχει μια τέτοια ηδονή και απόλαυση ουσιαστικά το να αφήνεσαι στην πικρία και τη μιζέρια, που είναι ναρκισσιστικό. Σε βολεύει πάρα πολύ αυτό. Γιατί όλοι θέλουν να είναι το θύμα κάποιου. Άλλο η πικρία, άλλο ο θυμός. Η πικρία που σε οδηγεί στον θυμό μου φαίνεται πιο υγιής.” Read more →
Syllas Tzoumerkas’s second feature film A Blast world-premiered at the Locarno Film Festival. The writer-director tells Cineuropa about the film’s characters and the story’s connection to the situation in the country. Read more →
από τον Πάνο Αχτσιόγλου – Κλείνοντας, είπες μετά το τέλος της χθεσινής προβολής ότι υπάρχει μια πολύ περίεργη μορφή πίεσης μέσα στην ελληνική οικογένεια κυρίως με το ότι όταν αναγκαζόμαστε να συγκρουστούμε με ανθρώπους τους οποίους έχουμε δίπλα μας, προκειμένου να αλλάξουμε κάποια πράγματα, όλο αυτό μας δημιουργεί έναν ψυχαναγκασμό. – Δε μου αρέσουν τα θύματα. Αν κάποιος σου κάνει κακό, πρέπει να τον αντιμετωπίσεις. Αν αυτός που σου κάνει κακό είναι η οικογένειά σου πρέπει να αντιμετωπίσεις την οικογένειά σου, αν είναι ο άντρας σου ή ή γυναίκα σου πρέπει να αντιμετωπίσεις τον άντρα σου ή την γυναίκα σου, αν είναι τα παιδιά σου πρέπει να αντιμετωπίσεις τα παιδιά σου, αν είναι ξένοι άνθρωποι, άλλοι πρέπει να αντιμετωπίσεις του άλλους. – Γιατί η ηρωίδα, από ό, τι κατάλαβα στην ουσιαστικότερη σκηνή που έδωσε το έναυσμα για την αρχή της ταινίας, στον μονόλογό της, λέει «θέλω να μιλάω με ξένους»; – Γιατί καμιά φορά αυτό που έχουμε αγαπήσει, είναι αυτό το οποίο μας έχει βουλιάξει στον βάλτο. Το παθαίνουμε αυτό οι άνθρωποι. Read more →
The tough economic times that hit extremely Greece, among other Southern European countries, has inspired Thessaloniki-born helmer Syllas Tzoumerkas, whose sophomore film, ‘A Blast,’ a Greece-Germany-Netherlands co-production on a woman who decides to blow her whole life up in search of a new sense of self, world preems Tuesday (Aug. 12) at the Locarno Film Festival. Tzoumerkas and Homemade Films’ Athens-based Maria Drandaki, producer of both ‘A Blast’ and Greek political drama ‘Homeland,’ Tzoumerkas’ feature debut, spoke to Variety about the effects of the crisis in European filmmaking and their newest film’s international career. Read more →
